Ενημέρωση φίλων για ό,τι παράγεται από τη μέλισσα, το σταφύλι και την ελιά, και όχι μόνο.

Σάββατο 1 Φεβρουαρίου 2014

Ο Άγιος των αμπελουργών

 Σήμερα 1 Φεβρουαρίου τιμάται η μνήμη του  Άγιου Τρύφωνα ο οποίος  έχει καθιερωθεί, στην εθιμική λατρεία, ως ο προστάτης των αμπελουργών  και των αμπελιών. Στις νεώτερες λαϊκές αγιογραφίες ο  Άγιος Τρύφωνας παρουσιάζεται νέος, σγουρομάλλης, αγένειος, κρατώντας ένα κλαδευτήρι, το εργαλείο δηλαδή, με το οποίο γίνεται η κύρια αμπελουργική εργασία της χρονικής αυτής περιόδου. Σε άλλες αγιογραφίες παρουσιάζεται είτε με το κλαδευτήρι στο ένα χέρι και τον σταυρό στο άλλο, είτε με κλαδί αμπέλου και σταυρό, είτε με ένα τσαμπί σταφυλιού ανά χείρας. Ωστόσο σπανιότερα συναντούμε  και εικόνες στις οποίες κρατά ένα ανοιχτό «κουτί».  

Πουθενά στο Συναξάριό του δεν αναφέρονται επεισόδια από το βίο ή τα θαύματά του, που να συνδέουν τον Άγιο με το αμπέλι και το κρασί. Το πώς συσχετίσθηκε ο Μεγαλομάρτυρας Τρύφωνας με την άμπελο και το μεθυστικό της προϊόν σχετίζεται μάλλον με τη θέση της γιορτής του στον ετήσιο χριστιανικό εορταστικό κύκλο. Παρόλο που το Φεβρουάριο το αμπέλι  δεν έχει άνθη, φύλλα, βλαστούς ή τσαμπιά, ο μήνας αυτός είναι κρίσιμος για την πορεία των αμπελιών. Είναι η εποχή κατά την οποία, παραδοσιακά, αρχίζει το κλάδεμα,  η σημαντικότερη ίσως αμπελουργική φροντίδα.
Ο Άγιος Τρύφωνας, πολιούχος της Νίκαιας πιστεύεται επίσης ότι συνδέθηκε με την άμπελο και τον οίνο λόγω καταγωγής, αφού πατρίδα του ήταν η Λάμψακος, μία από τις ελάχιστες βυζαντινές επαρχίες, που μπορούσαν να καυχηθούν για τον οίνο τους.




   Η λαϊκή παράδοση συνδέει επίσης τον Άγιο Τρύφωνα με τα αμπέλια και τους αμπελουργούς. Ιδιαίτερα στο βαλκανικό χώρο, υπάρχει μία ευρύτατα διαδεδομένη αφήγηση. Σύμφωνα με μια παραλλαγή της, ο Άγιος Τρύφωνας κλάδευε το αμπέλι του αδιαφορώντας για τη θρησκευτική αργία. Η Παναγία εμφανίστηκε μπροστά του και τον παρακάλεσε να σταματήσει αλλιώς θα έκοβε τη μύτη του. Αυτός χλευαστικά έδειξε κρατώντας το κλαδευτήρι, πως κλαδεύει οριζόντια και όχι κάθετα και.. έκοψε τη μύτη του!
Στη λαϊκή αυτή παράδοση, οφείλεται και η αποχή των αμπελουργών, κάθε τέτοια ημέρα, από τις εργασίες τους. Σε πολλές περιοχές της χώρας μας άλλωστε, διοργανώνονται διάφορες εθιμοτυπικές εκδηλώσεις προς τιμή του αγίου. Η πιο φημισμένη, είναι το «Κουρμπάνι» που οργανώνεται στη Γουμένισσα: οι κάτοικοι, με έρανο αγοράζουν ένα αρσενικό μοσχάρι, το οποίο με πομπή και συνοδεία οργάνων οδηγείται στο παρεκκλήσι του Αγίου Τρύφωνα. Θυσιάζεται και βράζεται σε καζάνια. Μετά τη λειτουργία, ο παππάς το ευλογεί και κατόπιν μοιράζεται. Ακολουθεί γλέντι μα άφθονο κρασί και τσίπουρο.
Ανάλογα έθιμα βέβαια, θυμίζουν άλλους λατρευτικούς εορτασμούς, οι οποίοι λάμβαναν χώρα την ίδια περίπου χρονική περίοδο, αιώνες πριν. Στην αρχαιότητα, ο θεός του αμπελιού, ο Διόνυσος, λατρεύονταν ανάμεσα σε άλλες γιορτές προς τιμήν του-,  τον μήνα Ανθεστηρίωνα, δηλαδή τέλος Φεβρουαρίου – αρχές Μαρτίου.
Επίσης, δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι και ο αντίστοιχος προστάτης των αμπελιών στη Γαλλία, ο saint Vincent, γιορτάζεται στους γαλλικούς αμπελότοπους την ίδια χρονική περίοδο, στις 22 Ιανουαρίου.
Ειδικότερα, για τον βίο του Άγιου Τρύφωνα πάντως, ο συναξαριστής αναφέρει:
Ὁ Ἅγιος αὐτὸς ἦταν ἀπὸ τὴν Λάμψακο τῆς Φρυγίας καὶ ἔζησε στὰ χρόνια τῶν βασιλέων Γορδιανοῦ (238-244), Φιλίππου καὶ Δεκίου. Φτωχότατος στὴν παιδική του ἡλικία, ἀναγκάσθηκε γιὰ κάποιο καιρὸ νὰ βόσκει χῆνες, γιὰ νὰ μπορεῖ νὰ ζήσει. Ἐνῷ ἐξασκοῦσε τὴν ταπεινή του δουλειά, συγχρόνως μελετοῦσε καὶ τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ μὲ πολὺ ζῆλο ἐκτελοῦσε τὰ θρησκευτικά του καθήκοντα. Ἡ Ἁγία Γραφή, ποὺ διάβαζε ὁ Τρύφων, μεταξὺ ἄλλων λέει: «Ὁ Θεὸς ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δὲ δίδωσι χάριν». Ποὺ σημαίνει, ὁ Θεὸς τίθεται ἀντιμέτωπος στοὺς ὑπερήφανους, στοὺς ταπεινοὺς ὅμως δίνει χάρη. Πράγματι, ὁ ταπεινὸς Τρύφων μὲ τὴν εὐσεβῆ φιλομάθειά του ἔγινε σιγὰ-σιγὰ ἱκανὸς ὄχι μόνο νὰ ξέρει πολλὰ ὁ ἴδιος, ἀλλὰ καὶ νὰ τὰ διδάσκει. Τόσο δὲ εὐνοήθηκε ἀπὸ τὴν θεία χάρη, ὥστε καὶ ἀσθένειες θεράπευε θαυματουργικά. Μάλιστα, ὁ βασιλιὰς Γορδιανός, ὅταν ἔμαθε αὐτὰ γιὰ τὸν Τρύφωνα, ἔστειλε καὶ τὸν ἔφεραν νὰ θεραπεύσει τὴν ἄῤῥωστη κόρη του. Πράγματι, τὴν θεράπευσε καί, ἀφοῦ ἀρνήθηκε τὶς τιμὲς καὶ τὰ ἀξιώματα ποὺ τοῦ πρόσφερε ὁ Γορδιανός, ἔφυγε εὐγενικά.
Στὴν ἐποχή, ὅμως, τοῦ Δεκίου (249-251), ὁ Τρύφων συλλαμβάνεται. Ὁμολογεῖ θαῤῥαλέα τὸ Χριστό, καὶ χωρὶς νὰ φοβηθεῖ, ἐκφράζεται φλογερὰ κατὰ τῆς εἰδωλολατρείας. Τότε ὁ ἔπαρχος τῆς Ἀνατολῆς Ἀκυλῖνος, στὴ Νίκαια, διατάζει καὶ τὸν δέρνουν σκληρά. Κατόπιν τὸν δένουν σ᾿ ἄλογο καὶ σὲ καιρὸ χειμῶνα, τὸν σύρουν κατὰ γῆς σὲ δύσβατα καὶ τραχέα μέρη. Ἔπειτα τὸν σύρουν γυμνὸ ἐπάνω σὲ σιδερένια καρφιά, καῖνε τὶς πλευρές του μὲ ἀναμμένες λαμπάδες καὶ τέλος τὸν καταδικάζουν σὲ ἀποκεφαλισμό. Ἀλλὰ πρὶν ἀποκεφαλιστεῖ, παραδίδει στὸν Θεὸ τὴν μακάρια ψυχή του.
Ἡ ἑορτή του ἐτελεῖτο στὸν Ναὸ τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, ποὺ βρισκόταν κοντὰ στὴν Ἐκκλησία τῆς Ἁγίας τοῦ Θεοῦ Σοφίας, στὴν Κωνσταντινούπολη.



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου