Αργά το πρωί και ενώ επισκέφθηκα το μελισσοκομείο
για συλλογή βασιλικού πολτού, άρχισε να εξελίσσεται η σμηνουργία μιας κυψέλης.
Το θέαμα ήταν μαγευτικό! Η φύση στην έξαρσή της ευωδίαζε από παντού, οι
μέλισσες και τα πουλιά γέμιζαν την ατμόσφαιρα με μουσικούς ήχους και κάτω από
τον υπέροχο ήλιο έβλεπες να πετούν χιλιάδες μέλισσες εκπληρώνοντας τις
προσταγές της φύσης τους.
Σμηνουργία ονομάζεται στη μελισσοκομία η οριστική
αναχώρηση ενός τμήματος των μελισσών
μιας κυψέλης που την εγκαταλείπει για να εγκατασταθεί σε άλλο μέρος. Συνήθως
αποτελείται από το μισό περίπου πληθυσμό της.
Οι μέλισσες αυτές, μέχρι να βρουν τη μόνιμη κατοικία
τους, δημιουργούν προσωρινά ένα «τσαμπί» που κρέμεται συνήθως από κάποιο δένδρο
ή θάμνο, σπανιότερα ακόμη και στο έδαφος, κοντά στο μελισσοκομείο. Αυτό το
«τσαμπί» αποκαλείται σμάρι ή αφεσμός ή πουλί.
Με την σμηνουργία εξασφαλίζεται η διασπορά και ο
πολλαπλασιασμός του είδους .
Όπως όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί, έτσι και το
μελίσσι έχει την ανάγκη να διαιωνιστεί και να μεγαλώσει.
Οι παράγοντες που ευνοούν την σμηνουργία
είναι :
Παρατεταμένη ανθοφορία
Πληθυσμιακή πυκνότητα ( τριπλάσια της κανονικής)
Βασίλισσα μεγάλης ηλικίας ( τριών ή τεσσάρων χρόνων)
Η διαδικασία της σμηνουργίας έχει ως
εξής:
Όταν το μελίσσι «αποφασίσει» να σμηνουργήσει,
κατασκευάζει αρκετά βασιλικά κελιά από τα οποία θα εκκολαφθούν βασίλισσες. Επτά
ημέρες πριν την εκκόλαψη της πρώτης νέας βασίλισσας, η παλιά βασίλισσα,
συνοδευόμενη από το μισό πληθυσμό της κυψέλης, αναχωρεί προς εξεύρεση νέας
κατοικίας. Αυτός είναι ο πρώτος αφεσμός ή το πρωτοπούλι.
 |
Από το βιβλίο "ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ" του Pierre Jean-Prost εκδόσεις ΨΙΧΑΛΟΥ
|
Επτά ημέρες μετά τον πρώτο αφεσμό, αρχίζουν να εκκολάπτονται οι νέες βασίλισσες. Από τη
στιγμή που θα «βγει» η πρώτη βασίλισσα, μπορεί να συμβούν δύο γεγονότα.
1. Η
βασίλισσα που θα εκκολαφθεί πρώτη σκοτώνει όλες τις άλλες βασίλισσες πριν αυτές
προλάβουν να εκκολαφθούν ή αν ήδη έχουν εκκολαφθεί κάποιες, τότε ακολουθεί μάχη
έως ότου απομείνει μόνο μία.
Η νικήτρια βασίλισσα θα βγει να γονιμοποιηθεί, θα επιστρέψει και θα αρχίσει
να γεννά. Σε αυτήν τη περίπτωση έχουμε μία μόνο σμηνουργία, (αυτήν που ήδη
έγινε, το πρωτοπούλι).
2. Η
βασίλισσα που θα εκκολαφθεί πρώτη «σέβεται» τις υπό εκκόλαψη αδελφές της
βασίλισσες, οι οποίες είναι ακόμα κλεισμένες στα βασιλοκελιά τους. Κρατούνται μάλιστα «φυλακισμένες» σε
αυτά, μέχρι να οργανωθεί ο δεύτερος αφεσμός. Στην περίπτωση αυτή έχουμε και το
λεγόμενο «τραγούδι των βασιλισσών» μεταξύ της ελεύθερης βασίλισσας και των
φυλακισμένων βασιλισσών.
Αυτός ο δεύτερος αφεσμός που
ακολουθεί, είναι πιο μικρός από τον πρώτο, πετάει πιο ψηλά και πιο μακριά. Σε
αυτόν δε, εκτός από την πρώτη ελεύθερη βασίλισσα, συμμετέχουν και άλλες βασίλισσες τις ίδιας ηλικίας που ελευθερώθηκαν
κατά την σμηνουργία.
Η ίδια διαδικασία μπορεί να επαναληφθεί και
για έναν τρίτο αφεσμό. Αν δηλαδή εκκολαφθεί
πάλι μία βασίλισσα που δεν θα προσπαθήσει να εξολοθρεύσει τις εκκολαπτόμενες,
με την ίδιο μηχανισμό παίρνει μαζί της μέρος του πληθυσμού και αποχωρεί.
