Ενημέρωση φίλων για ό,τι παράγεται από τη μέλισσα, το σταφύλι και την ελιά, και όχι μόνο.

Πέμπτη 30 Μαΐου 2013

Τρίτη 28 Μαΐου 2013

15. «Λάδι από την κορυφή, κρασί απ` τη μέση και μέλι απ` τον πάτο, αγόραζε»

Σοφή ελληνική παροιμία που περικλείει μέσα της τη γνώση και την εμπειρία των προγόνων  μας και μας διδάσκει πώς μπορούμε να προσλάβουμε τη μέγιστη δυνατή  ποιότητα  από τα τρία αυτά παραδοσιακά προϊόντα του τόπου μας.  Σήμερα, βέβαια, τα πάντα είναι τυποποιημένα, αλλά αν έχουμε τη δυνατότητα να ελέγξουμε την αγορά μας, ενδεχομένως από κάποιον μικρό παραγωγό, καλό είναι να γνωρίζουμε ότι:
Λόγω της διαφορετικής πυκνότητάς τους, τα άχρηστα υπολείμματα κάθε προϊόντος, συσσωρεύονται σε διαφορετικό σημείο του όγκου του. Συγκεκριμένα:
·         Η πυκνότητα του μελιού εξαρτάται από την υγρασία που περιέχει.  Κυμαίνεται δε,  από 1,45 gr/ml, με υγρασία 13%,  έως 1,39gr/ml, με υγρασία 22%.

·         Στο Ελαιόλαδο, η πυκνότητα βρίσκεται στα   0,92 gr/ml.

·         Το δε κρασί έχει μέση πυκνότητα  περίπου 0,98 gr/ml, κοντά στην  πυκνότητα δηλαδή του νερού, η οποία είναι ίση με 1gr/ ml.
 
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, καταλαβαίνουμε ότι τα περιττά υλικά του μελιού συγκεντρώνονται στην επιφάνεια και  του λαδιού στον πυθμένα. Στην περίπτωση του  κρασιού, υπολείμματα μαζεύονται στον πυθμένα ( το λεγόμενο κατακάθι από τις χρωστικές και άλλες ουσίες) ενώ στην επιφάνεια μερικές φορές όταν το κρασί έρχεται σε επαφή με τον αέρα, σχηματίζεται ένα πέπλο από αερόβιους μικροοργανισμούς που ονομάζεται «άνθος του οίνου».
 
 
Από την αρχαιότητα μέχρι τα χρόνια των παππούδων μας το κύριο αποθηκευτικό μέσο ήταν το πιθάρι.
 
 
 
 
το μεγάλο πιθάρι της Γιαγιάς που χρησίμευε για την αποθήκευση λαδιού
 
 
 
Η άντληση του λαδιού, ήταν η ευκολότερη, καθώς το καλύτερο μέρος του, βρίσκονταν στην επιφάνεια. Όταν έφταναν στη «μούργκα» ήταν αρκετά σαφές ότι έπρεπε να σταματήσουν την κατανάλωση.
 
 
 
Το μικρότερο πιθάρι της Γιαγιάς
 
 
 
 
Λιγότερο εύκολη ήταν η άντληση του μελιού. 
 
 
 
 
 
 
 
Τέλος, την πιο περίπλοκη άντληση, απαιτούσε το κρασί και αυτό, γιατί το καλύτερο κρασί ήταν στη μέση. Προκειμένου να αντλήσουν το ποιοτικότερο μέρος, χρησιμοποιούσαν την «Αρύταινα», ένα ειδικό εργαλείο που θυμίζει αρκετά κουτάλα σούπας. Το όνομά του προέρχεται από το αρχαίο ρήμα : αρύομαι, που σήμαινε: αντλώ. Την εργασία αυτή την αναλάμβαναν στην αρχαιότητα έμπειροι υπηρέτες, οι Οινοχόοι.

Οινοχόος με αρύταινα βγάζει κρασί από ψυκτήρα (λεπτομέρεια από αρχαίο μελανόμορφο αγγείο)

 
 
 
 
 
Από ευρύστομο κρατήρα με δύο αρύταινες διαφορετικού σχήματος .

 


 
 
 
 
Museo Archeologico Nazionale   Αττική ερυθρόμορφη στάμνος, περι το 420 π.χ.
Ιεροτελεστία μετάγγισης «ανθισμένου» οίνου.
Με αρύταινα αντλεί τον οίνο από τη μια στάμνο και γεμίζει ένα σκύφο.







*Πηγή:
 Σ. Κουράκου - Δραγώνα "Κρατήρ Μεστός Ευφροσύνης", εκδ. Λ. Μπρατζιωτη, Αθήνα 1998
(σχετικά με τις πληροφορίες για την αρύταινα καθώς και οι τρεις τελευταίες φωτογραφίες).  

Πέμπτη 16 Μαΐου 2013

14. Παντρεμένο Ελαιόλαδο


Καλοκαίρι. Μια εποχή που το ελαιόλαδο έχει την τιμητική του. Πλούσιες σαλάτες, κρέατα, λαχανικά και ψάρια στις σχάρες, μυρωδάτες τηγανιές, γρήγορες μακαρονάδες, … Είναι η εποχή που εμείς οι Έλληνες, τουλάχιστον, ερχόμαστε πιο κοντά, με καλή παρέα και νόστιμους μεζέδες.
 
 
 
 
 
 
Ένας εξαιρετικός τρόπος να κάνουμε τα εδέσματά μας νοστιμότερα αλλά και υγιεινότερα,  είναι να αρωματίσουμε το ελαιόλαδο που χρησιμοποιούμε.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Είναι εύκολο, δεν απαιτεί ιδιαίτερες γνώσεις, δεν χρειάζεται να ασχοληθούμε με τις ώρες και όμως το αποτέλεσμα είναι ένα εκλεκτό συστατικό, το οποίο όχι μόνο θα προσθέσει γεύση και άρωμα στα πιάτα μας, αλλά θα παρέχει στον οργανισμό μας όλες εκείνες τις ευεργετικές ουσίες που προσφέρει η ελληνική γη με την πλούσια χλωρίδα της.

 
 
 
 
  
Με τι μπορούμε να αρωματίσουμε το ελαιόλαδο: 





 

  • Με αρωματικά φυτά. Φρέσκα ή αποξηραμένα, (δενδρολίβανο, βασιλικό μαϊντανό, άνηθο,  δυόσμο, μάραθο, ρίγανη, δάφνη, κ.α.)
  • Μπαχαρικά (πιπέρι, πάπρικα, κύμινο, μοσχοκάρυδο, σκόρδο, κάρυ, κάρδαμο, πιπερόριζα, κ.α.)
  • φλούδες εσπεριδοειδών (λεμόνι, πορτοκάλι)
  • Καυτερές πιπεριές, τσίλι, μπούκοβο

 
Για τα αρωματικά φυτά, πρέπει να γνωρίζουμε ότι αν χρησιμοποιηθούν φρέσκα, πρέπει να βεβαιωθούμε ότι δεν έχουν υγρά και ότι πρέπει να αφαιρεθούν από το ελαιόλαδο περίπου μετά από μία εβδομάδα, διαφορετικά ενδέχεται να σαπίσουν. Τα αποξηραμένα κλαδάκια είναι ανθεκτικότερα και επιπλέον προσθέτουν ομορφιά στο μπουκάλι του ελαιόλαδου, οπότε μπορούμε να τα αφήσουμε.






Τα μπαχαρικά πρέπει να τα προσθέτουμε σε κόκκους, ώστε να μπορούν επίσης να αφαιρεθούν. Οι φλούδες εσπεριδοειδών και οι καυτές πιπεριές, καλό είναι να χαράσσονται, ώστε να δώσουν το μέγιστο δυνατό άρωμα και φυσικά, τελικά να αφαιρεθούν.

 

 
 
 
 
 
 
Εννοείται πως, ανάλογα με το αποτέλεσμα που επιθυμούμε, μπορούμε να αρωματίσουμε το ελαιόλαδό μας, είτε με ένα συστατικό, είτε με συνδυασμούς συστατικών.
 
 
 
 
 
 

Επίσης, έχουμε τη δυνατότητα να φτιάξουμε μικρές ποσότητες από διαφορετικά αρωματισμένα ελαιόλαδα, ώστε να απολαμβάνουμε ποικιλία και παραλλαγές στα πιάτα μας.

 
 
 
 
 
 
 
 
Για ένα ξεχωριστό αποτέλεσμα βέβαια, απαιτείται η χρήση ενός καλού ελαιόλαδου.

 

Διαδικασία:

Σε ένα καθαρό, στεγνό, γυάλινο μπουκάλι, βάζουμε το ελαιόλαδο.

Τοποθετούμε μέσα στο ελαιόλαδο την αρωματική ουσία που επιθυμούμε.

Κλείνουμε και το αφήνουμε σε στεγνό και σκοτεινό μέρος, για περίπου μία εβδομάδα.

Βγάζουμε το αρωματικό συστατικό και χρησιμοποιούμε το αρωματισμένο λάδι.

 

 
 
Στην αρχή μπορούμε να ξεκινήσουμε με μικρές ποσότητες, ώστε να δοκιμάσουμε τις γεύσεις και να καταλήξουμε στις «συνταγές» που μας ικανοποιούν. Έτσι μια μικρή ποσότητα τού ενός φλιτζανιού ελαιόλαδου, αποτελεί έναν ανώδυνο πειραματισμό, αρκεί να το αποφασίσουμε.

Πέμπτη 9 Μαΐου 2013

13. Η Σμυρνιά στην Κασσάνδρα


Η Άνοιξη είναι μία κρίσιμη εποχή για την ανάπτυξη των μελισσών. Και αυτό, γιατί την εποχή αυτή, η ανθοφορία και κατ΄ επέκταση οι "μελισσοβοσκές" καθορίζουν το δυνάμωμα των μελισσών αλλά και την ποσότητα του μελιού που θα παραχθεί τελικά. Όμως και τα δύο εξαρτώνται άμεσα, τόσο από την τόπο εγκατάστασης των κυψελών, όσο και από την εποχή του χρόνου. Έτσι, το υψόμετρο, η γεωγραφική θέση  και το μικροκλίμα της περιοχής ανά εποχή, επιδρούν καταλυτικά στην παραγωγή του μελιού. Την Άνοιξη και ειδικότερα τον Μάιο, τα μελισσοκομικά φυτά που ανθίζουν και δίνουν γύρη και μέλι, είναι πολλά: η ακακία , η κουτσουπιά, το παλιούρι, η κουνούκλα, η παπαρούνα, η λαψάνα  κλπ  
Στη Κασσάνδρα ειδικότερα, το φυτό που έχει περισσότερο μελισσοκομικό ενδιαφέρον τον Μάιο, είναι η Σμυρνιά, ή αλογοθύμαρο, ή ασμυριά. Το επιστημονικό του όνομα είναι Anthyllis hermanniae (η ανθυλλίς του Χέρμαν). Πρόκειται για έναν αυτοφυή χαμηλό θάμνο, ύψους 50-60 εκ. ο οποίος ευδοκιμεί σε ξηρά χέρσα εδάφη, αντέχει στην ξηρασία και έχει ανθεκτική ανθοφορία στις καιρικές μεταβολές. Χαρακτηριστικά του είναι, τα δυνατά κλαδιά και τα κίτρινα ευωδιαστά του άνθη. Το άρωμα των λουλουδιών του είναι ιδιαίτερα ελκυστικό για τις μέλισσες. Το νέκταρ του, το οποίο είναι κίτρινο, χρωματίζει τις κηρήθρες της κυψέλης με ένα  ελαφρά κίτρινο χρώμα.
 
 
Η ανθοφορία της Σμυρνιάς αρχίζει από τις αρχές του Μάη, ξεκινώντας από τα χαμηλότερα υψόμετρα και κλιμακώνεται σταδιακά στα υψηλότερα σημεία. Μία καλή χρονιά, μπορεί να κρατήσει μέχρι τέλος του Μάη.

 
 
 
 
 
Φέτος, όσοι ντόπιοι μελισσοκόμοι δεν μετακίνησαν τα μελίσσια τους σε άλλες περιοχές, -μελισσοκομικά καταλληλότερες για το μήνα αυτό-, στηρίζουν όλες τους τις ελπίδες στη Σμυρνιά. Και αυτό, γιατί  η Σμυρνιά δεν «δίνει» μέλι κάθε χρόνο και  πέρυσι, (2012), ήταν μια άσχημη χρονιά για το συγκεκριμένο φυτό.

 
 
 
Παρόλο που στην Κασσάνδρα κατά το Μάιο, το κίτρινο που επικρατεί είναι της λαψάνας ή Σινάπι (Sinapis) και του σπάρτου (Spartium junceum), μελισσοκομικά, το πιο ενδιαφέρον είναι αυτό της Σμυρνιάς. Φύεται συνήθως κοντά σε θρούμπι, θυμάρι  και άλλα θαμνώδη. Το μέλι της, συμπληρώνει άριστα το θυμαρίσιο, αλλά και η ποιότητα του, είναι εφάμιλλη με αυτής του θυμαρίσιου μελιού.



 

Πέμπτη 2 Μαΐου 2013

12. Αγνό σαπούνι από Ελαιόλαδο


      Την αξία του ελαιόλαδου στην διατροφή, τη γνωρίζουμε όλοι. Αυτό όμως που συχνά υποτιμάμε, είναι οι ευεργετικές του ιδιότητες  ως συστατικό  της ατομικής υγιεινής  και της περιποίησης του δέρματος. Εξειδικευμένα καταστήματα διαθέτουν  χειροποίητα σαπούνια από ελαιόλαδο σε εξαιρετικά υψηλές τιμές, λόγω της «αγνότητας» και της «φυσικότητας» του προϊόντος . 
Αντί να πληρώνουμε αδρά, μπορούμε, απλά, να το φτιάξουμε μόνοι μας.


  Οι λόγοι;
·         Κάνουμε οικονομία.
·         Επιλέγουμε εμείς τα υλικά και άρα γνωρίζουμε ακριβώς τι περιέχει.
·         Προσαρμόζουμε το  προϊόν στις δικές μας ανάγκες, π.χ.  δερματικά προβλήματα,  ανάγκη για επιπλέον ενυδάτωση κ.α.
·          Χρησιμοποιούμε μόνο φυσικές πρώτες ύλες, π.χ. εκχυλίσματα βοτάνων.
·         Επιλέγουμε το άρωμα και το χρώμα που μας αρέσει.
·         Προστατεύουμε το περιβάλλον.
·         Γευόμαστε τη χαρά της δημιουργίας.

 
Τα βασικά υλικά είναι τρία:
Ελαιόλαδο, Καυστική σόδα, Νερό.
      Από αυτά, ανάλογα με τη συνταγή, το νερό μπορεί να αντικατασταθεί με χυμό φρούτων, γάλα ή άλλο υγρό. Επιπλέον μπορούμε να προσθέσουμε φυσικά αρωματικά ή μαλακτικά έλαια (καρύδας, jojoba, αμυγδαλέλαιο κ.α.), φυσικό χρώμα και αιθέρια έλαια.
 
 
 
Υπάρχουν δύο τρόποι παρασκευής σαπουνιού από ελαιόλαδο:


 Η Ψυχρή μέθοδος: Ρίχνουμε την καυστική σόδα, σταδιακά, στο νερό. Η θερμοκρασία του υγρού ανεβαίνει γι΄ αυτό περιμένουμε να πέσει σε θερμοκρασία γύρω στους 35 βαθμούς κελσίου. Στη συνέχεια, ζεσταίνουμε το ελαιόλαδο ώστε να είναι στους ίδιους βαθμούς και το βάζουμε σε μία λεκάνη. Αρχίζουμε να ρίχνουμε σιγά – σιγά  το νερό με την καυστική σόδα στο λάδι, ενώ το χτυπάμε με το μίξερ. Το μείγμα, σε λίγα μόνο λεπτά αρχίζει να πήζει. Όταν φτάσει  σε ρευστότητα όπως αυτή του μελιού, (περίπου στα 5 με 8 λεπτά), το σαπούνι είναι έτοιμο να μπει σε καλούπι. Ως καλούπι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε οτιδήποτε: μικρό ταψί, φορμάκια σιλικόνης, ξύλινα κουτιά… αρκεί να μην είναι μεταλλικό. 



 
Η Θερμή μέθοδος: Είναι παρόμοια με την Ψυχρή, αλλά η όλη διαδικασία γίνεται στο «μάτι» της κουζίνας, διατηρώντας τα υλικά σε σταθερή υψηλότερη θερμοκρασία.
 
 
 
      Η Ψυχρή μέθοδος είναι ευκολότερη, αλλά απαιτείται περίπου ένας μήνας για να ολοκληρωθεί η σαπωνοποίηση.   Η Θερμή μέθοδος είναι πιο δύσκολη, αλλά η σαπωνοποίηση ολοκληρώνεται στο «μαγείρεμα» και το σαπούνι μπορεί να χρησιμοποιηθεί άμεσα.

 
 
 
      Σε αυτό που πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή, είναι οι προφυλάξεις που πρέπει να παίρνουμε κατά τη διαδικασία.
 
 
 
·         Φοράμε απαραιτήτως γάντια, μακρυμάνικη μπλούζα και προστατευτικά γυαλιά, καθώς η καυστική σόδα μπορεί να προκαλέσει εγκαύματα.
·         Δεν ρίχνουμε ποτέ το νερό στην καυστική σόδα, αλλά πάντα, σταδιακά,  την καυστική σόδα στο νερό (κίνδυνος έκρηξης).
·         Δεν εισπνέουμε τυχόν αναθυμιάσεις πάνω από το μείγμα.
·         Ρίχνουμε πάντα το νερό με την καυστική σόδα στο ελαιόλαδο, ποτέ το αντίθετο.
Τέλος,
·         Δεν ζεσταίνουμε πάρα πολύ το ελαιόλαδο, γιατί θα χάσει τις ευεργετικές του ιδιότητες.
·         Εφόσον, αντί για νερό, χρησιμοποιήσουμε χυμό φρούτων ή γάλα, τότε, για να μην ανέβει   πολύ η θερμοκρασία, τα χρησιμοποιούμε σε παγάκια.
 
Ιδού μια κλασική συνταγή για χειροποίητο σαπούνι από ελαιόλαδο:
 
500 γρ.   Ελαιόλαδο
158 γρ.   Νερό
64 γρ.     Καυστική σόδα
*αιθέριο έλαιο για άρωμα (π.χ. βανίλια, σπαθόχορτο κ.α.) ή φυσική χρωστική, (π. χ. πιπέρι καγιέν, κάρυ κ.α.), προστίθενται στο τέλος της διαδικασίας.  
 
Καλή επιτυχία  
και 
Καλό Πάσχα